موزه کاشف السلطنه

لاهیجان یکی از قدیمی ‌ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان است که به "شهر چای" شهرت دارد زیرا چای‌کاری در ایران برای نخستین ‌بار به همت "حاج محمد میرزا کاشف‌السلطنه چای‌کار" در سال 1319 هـ.ق در لاهیجان آغاز شد و به‌سرعت در این شهر و دیگر مناطق سواحل جنوبی دریای مازندران توسعه یافت.

موزه تاریخ چای ایران که به آرامگاه کاشف السلطنه نیز شهرت دارد، تنها موزه چای کشور و از اماکن دیدنی و جاذبه های گردشگری استان گیلان است که در شهر سرسبز و زیبای لاهیجان، شهری که درصد قابل توجهی از تولید چای کشورمان را برعهده دارد، قرار گرفته است. این موزه که از بخش های مختلفی تشکیل شده است، نحوه و چگونگی ورود و پیشرفت صنعت چای به کشورمان را با استفاده از کلکسیون ارزشمندی از اسناد، مدارک، تصاویر و اشیائ قدیمی که در خود جای داده، به زیبایی و سادگی برای بازدیدکنندگان روایت می کند.

 

 

موزه تاریخ چای ایران، یکی از منحصربفردترین موزه های گیلان و تنها موزه چای کشورمان است. آرامگاه پدر چای ایران، کاشف السلطنه را در خود جای داده است. اطلاعات بسیار مفیدی را در مورد نحوه ورود چای به کشورمان و چگونگی پیشرفت صنعت چای ایران برای ما بازگو می کند.


کاشف السلطنه که او را پدر چای ایران می نامند، بنیانگذار صنعت چای در کشورمان بود. او با سمت ژنرال کنسول کشورمان در سال ۱۲۷۲ به هندوستان رفت و علاوه بر انجام وظایف محوله خود، فنون کاشت چای را نیز فرا گرفت و پس از دو سال و با بهره گیری از نفوذ سیاسی خود موفق شد ۳۰۰۰ نهال چای را وارد ایران کند. او که فردی میهن پرست بود، اعتقاد داشت که کشورمان باید از کالاهای اساسی مثل چای و قند بی نیاز باشد و نباید پول هنگفت کشور صرف واردات این کالاها گردد. بنابراین با دستور رضا شاه، ریاست سازمان چای کشور را برعهده گرفت و در طول ریاست خود توانست موفقیت های بسیاری را در این زمینه کسب کند و صنعت چای ایران را به یکی از قوی ترین صنایع کشور مبدل سازد.


کاشف السلطنه پیش از مرگ خود وصیت کرد که او را در مزارع و تپه های کشت چای دفن کنند. به وصیت او عمل شد و پس از جان باختن او در حادثه ای تلخ و غم انگیز، جسدش را به لاهیجان انتقال دادند و در زمین کشت چایی که در زمان حیات خود خریده بود، دفن کردند. بعدها موزه تاریخ چای ایران نیز در کنار آرامگاه کاشف السلطنه بنا شد و به پاس زحمات بی دریغ او در آموزش کشت چای، او را پدر چای ایران نام نهادند.

همان طور که پیش تر نیز ذکر گردید، موزه تاریخ چای ایران بهترین مکان برای آشنایی با تاریخ صنعت چای کشورمان است. این موزه که حدود ۵۰۰ متر مساحت دارد، از یک سالن اصلی و دو طبقه تشکیل شده است: طبقه همکف به نمایش ابزار و وسایل آماده سازی و سرو چای پرداخته و طبقه دوم که اشیاء موجود در آن به تاریخ چای ارتباط چندانی ندارد، به نمایش ظروف تاریخی بجا مانده از دوران اشکانیان و سلجوقیان اختصاص یافته است. مزار کاشف ‌السلطنه روی تپه‌ای از چای که توسط وی در سال 1307 شمسی خریداری شده بود جای دارد، ابتدا بنا به وصیت کاشف‌السلطنه مزار وی که از مرمر سیاه بود بدون سقف و حفاظ و در میان بوته‌های چای قرار داشت اما اندکی بعد مقرر شد که دو درصد درآمد چای به ساخت مقبره‌ای درخور شأن او اختصاص یابد.

بنای مزار به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده است بدین ترتیب از سال 1335 شمسی بنای فعلی به سبک معماری غربی تهیه و به همت " انجمن آثار ملی" به شکل کنونی با اسکلتی از بتن مسلح و نمای سنگ تیشه‌ای طوسی ‌رنگ با زیربنای 512 مترمربع ساخته شد.

همچنین از سال 1371 شمسی کل مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شد و سالن مستطیل ‌شکل نسبتاً وسیعی در جوار برج آرامگاه بود برای احداث "موزه تاریخ چای ایران" درنظر گرفته شد.  این طرح با با غرفه ‌بندی و بهره ‌گیری از تزئینات سنتی چوبی بسیار زیبا در دو طبقه پلکانی ‌شکل در شهریورماه 1375 شمسی به پایان رسید.

 موزه چای دارای سه قسمت همچون آرامگاه که با برجی مرتفع و چهارگوش در غرب و سالن اصلی که با دو اتاق به ابعاد حدود 14 مترمربع در شرق جای دارند. نمای بیرونی موزه به ‌طور کامل با سنگ تیشه‌ای خاکستری پوشیده و کف سالن اصلی و محوطه مقبره نیز با سنگ مرمر فرش شده است. آرامگاه کاشف‌السلطنه و موزه تاریخ چای ایران، متعلق به دوره معاصر بوده و دارای شماره ثبت ملی 1769 سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است. در موزه تاریخ چای ایران 532 قلم اشیای تاریخی ثبت شده است.


 

در طبقه همکف این موزه گنجینه ارزشمندی از اشیاء و وسایل قدیمی برای دم کردن و نوشیدن چای در معرض نمایش قرار داده شده است. از سماورهای روسی گرفته تا منقل و ظروف آنتیک چای خوری، این بخش از موزه چون کتابی تاریخی به نمایش چگونگی ورود چای به کشور و تثبیت صنعت چای ایران اختصاص یافته است. همچنین دست نوشته و اسناد و مدارک کاشف السلطنه که اطلاعات بسیار ارزشمندی را در مورد صنعت چای کشورمان در خود نهفته اند، نیز در این بخش از موزه نگهداری می شود. اما طبقه دوم موزه تاریخ چای ایران به نمایش کاسه های مسی، ظروف سفالی، چراغ های پیه سوز، ابزار ساخته شده از چوب و پوشاک محلی مردم این خطه از کشورمان اختصاص دارد.

نمای بیرونی موزه به ‌طور کامل با سنگ تیشه‌ای خاکستری پوشیده و کف سالن اصلی و محوطه مقبره نیز با سنگ مرمر فرش شده است. آرامگاه کاشف‌السلطنه و موزه تاریخ چای ایران، متعلق به دوره معاصر بوده و دارای شماره ثبت ملی 1769 سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است. در موزه تاریخ چای ایران 532 قلم اشیای تاریخی ثبت شده است.