موزه میراث روستایی
موزه میراث روستایی گیلان موزه‌ای در پارک جنگلی سروان رشت در استان گیلان است. این موزه در زمینی به مساحت حدود ۲۶۰ هکتار در پارک جنگلی سراوان، واقع در کیلومتر ۱۸ بزرگراه خلیج فارس (جاده رشت-تهران) ساخته شده است. این موزه در سال ۱۳۸۴ راه‌اندازی شد. در این موزه بناهایی از 9 حوزه فرهنگی گیلان انتخاب شد، که نمادهای معماری اصیل گیلان در آنها نمایان است واچینی و سپس در محل این موزه دوباره‌چینی شده است. در این موزه نوع زندگی، کار، مسکن و صنایع دستی بومی گیلان به نمایش درمی‌آید.
فکر تأسیس موزه، پس از زمین لرزه خرداد ۱۳۶۹ گیلان که روند تخریب بناهای سنتی را شدت بخشید، شکل گرفت. هدف موزه میراث روستایی گیلان، تنها انتقال بناهای روستایی نیست، بلکه حفظ فرهنگ بومی، فن ساخت و دانش نانوشته‌ای است که در روستاهای گیلان وجود داشته است. در این مجموعه، علاوه بر معماری روستایی مناطق مختلف استان، سایر عناصر فرهنگی مربوط به ابزارهای زندگی و کار، خوراک، پوشاک و … هم به نمایش در می‌آید.
تفکر ایجاد موزه میراث روستایی گیلان در چهارچوب اهداف اکو موزه‌های دنیا که بیانگر رابطه بین انسان و طبیعت در زمان و مکان یک ناحیه خاص است و از مجموعه‌ای از دستاورد های علمی و فرهنگی قابل قبول که نمایانگر میراث یک گروه از مردم هستند در سال 1369 پس از زلزله رودبار شکل گرفت. این موزه با همکاری استانداری گیلان، سازمان میراث فرهنگی، دانشگاه گیلان و دانشگاه پرروانس فرانسه در سال 1384 راه اندازی شد . استفاده از دانش و تجربیات متخصصین اکو موزه آلزاس فرانسه و موزه فضای باز بالنبرگ سوئیس در راه‌اندازی این موزه موثر بود (مستندات تاریخی طرح). مجری این طرح که زحمات زیادی را متقبل شدند، آقای دکتر طالقانی عضو محترم هیات علمی دانشگاه تهران هستند.
محل ایجاد موزه در قسمتی از پارک جنگلی سراوان در بخش سنگر از توابع شهرستان رشت در استان گیلان است. وجود پوشش گیاهی متناسب و همچنین قرار گرفتن سرزمین مذکور در شکل زمین (شیب ، جهت و ارتفاع ) مناسب با شرایط کلی استان ، جاده های دسترسی ،نزدیکی به مرکز استان از جمله دلایل عمده برای انتخاب محل پارک بوده است .
این پارک به دلیل وی‍‍ژگیهای زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار می باشد. ویژگی های زیست محیطی منطقه با توجه به عوارض طبیعی تا حدود زیادی مشابه با سطح استان با برخورداری از آب و هوای مناسب دارای تنوع زیستی ارزنده ای می باشد.
قرار گرفتن در جوار مسیر ترانزیت ایران – قفقاز و دسترسی آسان به جاده ، فرودگاه ، مرکز استان و پایتخت به همراه وجود تاسیسات زیر بنایی موجود طرح را از لحاظ اقتصادی در راستای اجرا ، اشتغال و جذب گردشگر توجیه می نماید. در ضمن قرار گرفتن در محل تلاقی فرهنگ های مختلف استان به عنوان مرکز ثقل حوزه های 9 گانه فرهنگ استان استقرار موزه میراث را در مکان مذکور کاملا توجیه می کند.
براساس مطالعات مقدماتی صورت پذیرفته حوزه فرهنگی و معماری در استان گیلان به 9 حوزه عمده تقسیم شد
هریک از این حوزه ها براساس الویت و رفع موانع و محدودیت ها در فاز های جداگانه اجرا شده یا خواهند شد. راه اندازی موزه با حفظ و توسعه فرهنگ بومی، دستاورد های انسان ساکن در استان گیلان را در طول تاریخ ارائه می دهد. درصد بسیار بالای بازدید کنندگان موزه کلاسیک و موزه های باز را قشر ویژه ای تشکیل می دهند . آنها مردمان با فرهنگی هستند که می خواهند از تاریخ و فرهنگ کشورشان اطلاعات بیشتری به دست آورند. تفاوت این موزه ها در این است که در موزه های نوع اول با آثار حکومتگران ، قدرتمندان و ثروتمندان آشنا می شوند، اما در موزه های باز مردم می خواهند با مادر بزرگ ها و پدر بزرگ ها و به یک معنی با فرهنگ زندگی گذشته خود آشنا شوند. براین اساس در موزه مذکور فرهنگ زندگی مردم روستایی به لحاظ معیشت، ابزار کار، مسکن و انواع مکان هایی که در حوزه خانوادگی وجود دارد ، بازسازی خواهد شد. این مهم بر مبنای ضرورتهای زیر شکل گرفته است:
الف) تقویت هویت ملی
ب) جلوگیری از خلا های فرهنگی
پ) جلوگیری از تهاجم فرهنگی
ت) جلوگیری از اضمحلال فرهنگ بومی
ث) تقویت خود باوری ، خود اتکایی و آشنایی با هویت فرهنگی به خصوص برای جوانان
ج) حفظ دانش شفاهی و غیر مکتوب بشری با جلوگیری از نابودی عنصرهای سنتی
چ) جلوگیری از بیماری فراموشی با ایجاد محل تذکر و یادآوری (موزه)
ح) اهل سرزمین خود شدن مردم به خصوص گیلانیان و جلوگیری از غرب زدگی
اهداف:
ایجاد و راه اندازی موزه میراث روستایی در راستای توسعه پایدار با ایجاد فرصتهای شغلی، مشکلات استان را تاحدودی کاهش خواهد داد. در حال حاضر معضل بیکاری ازعمده ترین مشکلات کشور محسوب شده و به دلیل جوانی جمعیت این معضل در سالهای آتی نیز تشدید خواهد شد. ازاین روتاکید برحل این معضل ازالویت های اصلی برنامه ریزان کشور می باشد.
ازسوی دیگر صنعت توریسم یکی از پررونق ترین صنایع دنیا به شمار می‌رود که امروزه جزء سیاستها و برنامه‌های الویت دار کلیه کشورهااست. کشورهای مختلف امروزه با برنامه ریزی توانسته‌اند به سرمایه‌های سرشاری دست یابند که این امر را می‌توانیم در کشورهای همسایه مانند دبی و ترکیه و همچنین کشورهای هم قاره‌ای مانند سنگاپور ، مالزی وچین مشاهده نمائیم. شایان ذکر است که این کشورها از لحاظ مزایای طبیعی و تاریخی کم بهره بوده‌اند ، اما با برنامه‌ریزی صحیح توانسته‌اند با امکانات انسان ساخت به این مهم دست یابند.
کشور ما با توجه به پتانسیل بالقوه بسیار بالا از طرق مختلف می‌تواند به یکی از بزرگترین قطبهای توریستی تبدیل شود. وجود آثار فرهنگی و تاریخی بسیار با ارزش در گوشه و کنار کشور به همراه وجود تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالا در زیستگاههای بسیار متنوع، زمینه را برای این فعالیت فراهم می‌سازد ، بنابراین برنامه‌ریزی اصولی بر پایه اعتقادات ملی و مذهبی خواهد توانست در آینده نزدیک ما را نیز در زمره کشورهای پر درآمد از طریق صنعت توریسم در‌آورد.
برخی از اهداف مهم ایجاد موزه به شرح زیر می باشد:
- اجرای عناصر فرهنگ روستایی حوزه های گوناگون گیلان در ابعاد واقعی .
- حفظ و توسعه دستاوردهای فرهنگ بومی گیلان به منزله بخشی از تمدن ایران .
- شناخت دانش شفاهی فرهنگ بومی و حفظ و احیا آن برای استفاده نسل های بعدی .
- ساماندهی و توسعه صنعت اکوتوریسم در ابعاد داخلی و بین المللی .
- حفاظت از منطقه مخروبه جنگلی سراوان و احیا آن بر اساس مدیریت فعال
- احیا ورزش ها و بازی های محلی نظیر کشتی گیله مردی ، ورزا جنگ و لافند بازی .
- احیا صنایع و هنر های سنتی نظیر حصیربافی ، چموش دوزی ، گمج سازی ، سفال گری و مروار بافی .
- ایجاد روحیه خود اتکایی و اعتماد به نفس در بین مردم به خصوص جوانان و جلوگیری از تهاجم فرهنگی .
- ارتقا سطح آموزش عمومی و تخصصی به آحاد مردم از مقاطع پیش دبستانی تا مقاطع تحصیلات تکمیلی .
- ایجاد فرصت های لازم برای پژوهش در رشته های مرتبط .
- ایجاد فرصت های شغلی و افزایش سطح درآمد مردم .
- ایجاد توسعه پایدار در محیط با ایجاد معماری پایدار و همساز با اقلیم و طبیعت پیرامون .
- آشتی دادن مردمان این سرزمین با میراث فرهنگی خود.
- حفاظت و صیانت از میراث روستایی به ویژه معماری سنتی گیلان که به سرعت در حال نابودی است.
- اهل سرزمین خود شدن و جلوگیری کج فهمی ها که در دنیای امروز مسبب بسیاری از مشکلات اقتصادی ، اجتماعی ،فرهنگی و امنیتی است.
- ایجاد مکان فرهنگی و سالم برای گذراندن اوقات فراغت خود و خانواده ها .
- بسترسازی برای بازیابی بخشی از فرهنگ و زندگی گذشته مردم بومی .
- بستر سازی برای تذکر (ما نمی دانیم که ایم و چه جایگاهی در این جهان داریم) و یادآوری (پدران و مادران ما می دانستند که اند و در کجای این جهان قرار دارند) برای اهل سرزمین خود شدن .
موقعیت مکان پیشنهادی طرح:
موزه میراث روستایی در بخش مرکزی پارک جنگلی سراوان با مساحت حدود 260 هکتار در امتداد فصل مشترک مسیر جاده ترانزیتی رشت – تهران ( ضلع شرقی) و جاده ترانزیتی سراوان – شفت ( ضلع شمالی) با فاصله حدود 17 کیلومتری از مرکز استان در ضلع غربی بخش سنگر در عرض جغرافیایی 37 درجه ، 5 دقیقه و 35 ثانیه تا 37 درجه ، 37 دقیقه و 12 ثانیه و طول جغرافیایی 49 درجه ، 37 دقیقه و 30 ثانیه تا 49 درجه ، 4 دقیقه و 30 ثانیه واقع شده است. کشیدگی سایت شرقی – غربی بوده و بیشترین طول را در امتداد جاده ترانزیت سراوان- شفت است.
