خانه حاجی میرزا احمد ابریشمی:

در منتهی الیه کوچه ی شاعری واقع در ضلع جنوب غربی میدان صیقلان، یکی از آثار ارزشمند اواسط دوره ی قاجار قرار دارد. این اثر که به خانه ی ابریشمی مشهور است، اثری به جای مانده از خانواده ی حاج میرزا اسماعیل حاکمی، متنفذی از اهالی پیربازار رشت است، که در زمان ناصرالدین شاه به کلانتری منطقه منصوب گردید و به همین جهت به حاج حاکم معروف شد. به قولی این بنا توسط پسر حاج قاسم معروف به عالیجناب (حاج میر قاسم پیربازاری) احداث شد.

در سال 1318 ه ش، حاج میرزا احمد ابریشمی این خانه را از حاج عباس علی حاکمی، ورثه ی حاج میرزا قاسم خریداری کرد. بنای مذکور علی رغم تغییراتی که طی چندین سال در آن داده شده هنوز به عنوان یک اثر هنری-تاریخی بی نظیر گیلان مورد توجه است.

ورودی اصلی و قدیمی خانه ار جبهه جنوبی، در کوچه ی اخوان محله ی سوخته تکیه قرار دارد که به وسیله ی یک در چوبی دو لنگه به شهتی و از آن جا به حیاط ارتباط می یابد. محوطه از چهار طرف با دیوارهای آجری قرمز رنگ به ارتفاع 5 متر که با آهک بندکشی شده، محصور است.

مساحت کلی محوطه و بنا 2000 متر مربع و مساحت زیربنا 650 متر مربع است. محوطه باغچه بندی شده و مشجر است و درو سط آن حوضی به طول 6 متر قرار دارد. سطح محوطه به صورت ساده با موزاییک فرش شده که این کار بر روی سنگفرش قدیمی انجام گرفته است. حوض و محوطه سازی جدید است.

بنای اصلی در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه 8 اتاق دارد. اتاق های هم کف ساده و فاقد هرگونه تزیین است و دو راه پله از ضلع جنوبی هر یک با 16 پله از جنس موزاییک ساده ی قالبی جدید، به طبقه ی بالا راه دارد. یک راه پله هم از ضلع شمالی در پشت بنا به طبقه فوقانی می رود. دراین ضلع سرویس های بهداشتی و حمام که تعمیرات اساسی در آن انجام شده قرار دارد. انباری خانه در انتهای ضلع شرقی طبقه هم کف واقع شده است.

از 8 اتاق طبقه ی فوقانی، دو اتاق، یکی چینی خانه و دیگری تالار آیینه، در جوار هم قرار دارد. دو اتاق دیگر با تزیینات گچ بری گل و بته و قاب بندی برجسته ی سقف و بدنه، دارای تزیینات فوق العاده چشمگیر است. چهار اتاق دیگر ساده و فاقد تزیین است. چینی خانه را باید از ویژگی های نسبتا بی نظیر هنری دوره ی قاجار در گیلان محسوب کرد، زیرا در دیوار ها و پیش بخاری این اتاق، در میان گچ بری های گل و بته ی ظریف، دوایری ایجاد و داخل آن ها کاسه و بشقاب های گل مرغی و مصور بسیار پر ارزش قاجاری قرار داده اند. مجموعا در بدنه و تاقچه ها هفتاد و نه کاسه و بشقاب تعبیه شده. گیلویی اتاق، رف مانند و در این قسمت هم، پنجاه و دو کاسه قدح جداسازی شده است. بر سقف اتاق میان پوششی از قطعات ریز و درشت آیینه، 21 بشقاب در اندازه های مختلف گنجانده شده است.

تالار آیینه به شکل T به طول 11.90 و 7.20 متر می باشد. این تالار مزین به گچ بری با پوشش هنرمندانه ی قطعات آیینه در بدنه و سقف است. این قسمت به وسیله دو ستون گچی با شیر سرهای تزیینی از قسمت جلو جدا شده است، ظاهرا بقیه دیوارهای تالار قبلا همانند این قسمت دارای تزیینات بوده، زیرا در زیر لایه ی گچ کاری شده ی جدید، آثاری از گچ بری های قدیمی مشهود است.

در تالار، 12 طاقچه با قوس نیم دایره که داخل آن ها با آیینه یکدست پوشانده شده، دیده می شود. ازاره ی بخشی از تالار، از قطعات سنگ مرمر به ارتفاع 1.10 متر تا زیر طاقچه است. تالار آیینه و چینی خانه و اتاق های مزین به گچ بری بیانگر جلوه های هنر عصر قاجاری در این خطه می باشد. سراسر ضلع شمالی و غربی بخش فوقانی را بالکنی چوبی به عرض 1.5 متر احاطه کرده که با پنجره های چوبی محصور شده است. از زمانی که حاج میرزا احمد ابریشمی این خانه را خرید، تغییرات زیادی در نما و داخل بنا ایجاد کرد. کف تالار آیینه که زمانی با آجرهای لعاب دار گل دار مفروش بود، جای خود را به پارکت جدید داد. کف سایر اتاق ها تخته کوب و سقف اتاق لمبه کوبی با ابزار ساده است.