دکتر عنایت الله رضا

(فلسفه دان، نویسنده و محقق تاریخ و جغرافیای تاریخی ایران)

دکتر عنایت الله رضا در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۲۹۹ در شهر رشت متولد گردید.

او تحصیلات ابتدایی را گرچه از رشت شروع کرد ولی بلافاصله از کلاس دوم دبستان به تهران آمد و در مدرسه ادب در سرچشمه تحصیل کرد. از کلاس چهارم ابتدایی دوباره به رشت برگشت. دوره ابتدایی و دوره اول متوسطه را هم در رشت تمام کرد. بعد از سال ۱۳۱۵ بود که به تهران آمد و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی دیپلم متوسطه خود را در رشته ادبیات از دبیرستان دارالفنون اخذ کرد. بعد برای انجام نظام، به دانشکده افسری، رفت و در آنجا افسر شد. از آنجا که در سال ۱۳۱۸ رشته هوایی در دانشکده افسری به طور مستقل وجود نداشت، دانشجویانی که افسر می شدند، اعلام می کردند که می خواهند به رشته دریایی و یا هوایی بروند. او به رشته هوایی رفت و از آن زمان در نیروی هوایی خدمت کرد و افسر خلبان نیروی هوایی بود و بعد دانشکده دیده بانی نیروی هوایی را تمام کرد.

پس از چهار سال تحصیل در دانشکده حزب کمونیست شهر باکو، دکتر عنایت الله رضا موفق به اخذ مدرک لیسانس شد و پس از آن در سال ۱۳۳۵ در آزمون دکترای رشته فلسفه دانشگاه دولتی از رساله خود «اندیشه‌های کسروی» به راهنمایی پروفسور ماکاولسکی از استادان بزرگ فلسفه در اتحاد جماهیر شوروی با درجه عالی دفاع کرد.

دکتر رضا سرانجام در سال ۱۳۴۷ به ایران بازگشت و در کتابخانه ملی پهلوی سابق که در آن زمان یکی از مراکز ایران شناسی بود، به کار مشغول شده، سپس برای تدریس در مراکز دانشگاهی به همکاری دعوت شد. پس از ورود به ایران ابتدا به سمت متصدی کتاب های روسی در کتابخانه پهلوی سابق (بخش کنگره جهانی ایرانشناسی) و بعد به عنوان معاون علمی و پژوهشی آن کتابخانه مشغول شد. پس از انقلاب اسلامی ایران نیز مسئولیت کتابخانه به او واگذار شد، اما به سبب بیماری و عزیمت شش ماهه به خارج از ایران به منظور معالجه، ادامه کار میسر نگردید. وی از سال ۱۳۶۵ در مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی به عنوان مدیر بخش جغرافیا و عضو شورای عالی علمی فعالیت می کرد. از جمله آثار تألیفی او می توان: آذربایجان و اران (آلبانیای قفقاز)، اران از دوران باستان تا آغاز عهد مغول، کمونیسم و دموکراسی، مارکسیسم و ماجرای بیگانگی انسان، ایران و ترکان در روزگار ساسانیان، کمونیسم اروپایی را نام برد.

دکتر عنایت الله رضا در ۲۰ تیر ۱۳۸۹ در ۹۰ سالگی از دنیا رفت.